Het voelt altijd als een balancing act. Of je maakt de goede keuze, of je maakt de verkeerde keuze. Meer kan er eigenlijk niet gebeuren. Maar die kans dat je de verkeerde keuze maakt, die houdt je ’s nachts wakker en zorgt ervoor dat je blijft wikken en wegen. Daniel Kahneman legt verschillende denkpatronen uit, en helpt jou aan de beste strategie om eindelijk die ene keuze te maken.
Je staat voor een keuze
Stel je staat voor een keuze: een gap year of starten met werken. Jam op je brood of hagelslag. Hoe maak je die keuze dan?
Verschillende denksystemen
Daniel Kahneman legt uit dat er twee verschillende denksystemen zijn, met verschillende functies:
- Denksysteem 1
Denksysteem 1 is het makkelijkst. Dit denksysteem zit als het ware lekker op de bank, take it easy. Je hersenen kunnen in een splitsecond beslissingen maken met dit denksysteem en het kost nagenoeg geen energie. Perfect voor alledaagse beslissingen en handelingen.
- Denksysteem 2
Waar denksysteem 1 lekker op de bank hangt, zit denksysteem 2 met de rug recht achter een bureau. In dit denksysteem denk je dingen echt door, zet je actief voor- en nadelen op een rij en zoek je voor- en tegenargumenten. Dit denksysteem kost veel energie.
Klinkt logisch, maar…
Beide systemen zijn waardevol, op verschillende momenten. In het geval van de jam of de hagelslag op brood, functioneert het snelle, automatische denksysteem prima. Het kost weinig energie en er kan weinig mis gaan. Keuze snel gemaakt. Voor de beslissing van een gap year, is het handig als je denksysteem 2 gebruikt. Het langzamere, logisch denkende systeem. Klinkt logisch, maar het is een feit dat we veel belangrijke beslissingen met denksysteem 1 maken: het snelle, automatische denksysteem. Dan is de kans op een verkeerde keuze en blijven piekeren een stuk groter.
En het antwoord is: Denksysteem 1
Je hersenen zijn erop gefocust om zo min mogelijk energie te verbruiken. Daarom staat denksysteem 1 standaard aan. Alleen, soms is denksysteem 2 nodig. Je maakt een goed begin en zoekt informatie op over je keuze. Denksysteem 2 doet zijn best, maar zodra het ingewikkeld of onoverzichtelijk wordt: neemt denksysteem 1 het weer over. En fluistert je dingen in zoals:
- Hier heb je toch geen verstand van
- Daar kom je toch niet uit
- Geen idee wat ik moet doen
- Tsja, wat wil ik eigenlijk
Resultaat: jij blijft twijfelen
Erg lastig, want ondertussen weet jij nog steeds niet welke keuze nu de beste is. Doordat denksysteem 1 het denkproces heeft overgenomen, kunnen er twee dingen gebeuren:
- Je stelt de keuze uit, want je hebt geen idee wat je moet doen
- Je kiest maar, in de hoop dat het goed uitpakt
De valkuil van denksysteem 1
Denksysteem 1 is dus lui, maar wil ook graag gerustgesteld worden. Geen gedoe. Daarom zoekt en bedenkt dit denksysteem allemaal redenen waarom een standpunt wel of niet juist is. Een voorbeeld bij het gap year versus gaan werken:
Je ziet er eigenlijk tegenop op om te gaan werken, om aan het echte leven te beginnen. Een gap year stelt dat mooi nog even uit. Je zoekt wat rond op internet. Er komen verschillende artikelen voorbij. Je klikt op Waarom een gap year goed is voor je carrière, je klikt niet op Problemen door een gap year. Terwijl het heel handig zou zijn om beide artikelen te lezen, zodat je een weloverwogen keuze kunt maken. Maar zo werkt denksysteem 1 niet, die heeft een voorkeur voor wat er al in je hoofd zit. Vervolgens kom je tot de conclusie dat jij je goed ingelezen hebt, en besluit je voor een gap year te gaan.
De angst voor verlies
Alsof die twee denksystemen nog niet genoeg zijn, zijn je hersenen ook nog eens enorm bang voor verlies. Duizend euro verliezen, heeft twee keer zoveel effect op je gemoedstoestand dan duizend euro winnen. Logisch, want duizend euro verliezen kan ervoor zorgen dat je de huur of hypotheek niet kunt betalen en duizend euro winnen is leuk en je kan wat extra dingen doen, maar het verandert je situatie niet echt. Denksysteem 1 gaat op twee manieren om met die angst voor verlies:
- Onderschatting: het negeert risico’s compleet. Dat geeft een lekker geruststellend gevoel, maar de uitkomst van een keuze kan dan verkeerd uitpakken.
- Overschatting: het houdt extreem rekening met risico’s. Dat maakt dat je voorzichtig bent, maar ook veel kansen laat lopen.
Dé strategie voor betere keuzes
Je kunt deze denksystemen niet veranderen, maar door beter te weten hoe ze werken kun je er wel op inspelen. Nietszeggende beslissingen, zoals die jam of hagelslag, kun je lekker op de automatische piloot nemen. Bij belangrijkere beslissingen kun je denksysteem 2 actief proberen in te zetten, door er bijvoorbeeld een nachtje over te slapen. Ouderwets advies, maar wel erg effectief. Denksysteem 2 heeft namelijk meer tijd nodig, en door ergens een nachtje over te slapen geef je jouw denksysteem die tijd. Ook weet je nu dat je hersenen vooral op zoek zijn naar bevestigende informatie: dus naar informatie die bevestigt wat jij al in je hoofd hebt. Door bewust de mening of informatie op te zoeken van het tegenovergestelde, krijg jij een vollediger beeld. Daardoor moet je misschien tot de conclusie komen dat de optie van jouw voorkeur niet de juiste optie is, maar dat is altijd nog beter dan je zin doorzetten en er na veel problemen achter komen dat iets niet verstandig was. De beste strategie om betere keuzes te maken is dus:
- Geef je denksysteem tijd
- En zoek naar volledige informatie
Coach Jochem
Online Masterclass: Ga voor geluk!
Jochem gaat graag de verbinding aan. Of het nu tussen ingewikkelde onderwerpen in trainingen is of tussen mensen in coaching. Met een passie die al voor zijn studie psychologie aanwezig was, blijft persoonlijke ontwikkeling zijn drijfveer. Na een paar jaar een interne academie van een grote uitzender gerund te hebben, heeft hij zijn weg helemaal gevonden in het begeleiden en coachen van young professionals. Dit doet hij het liefst met oprechte aandacht, humor en praktische tools.
